បរទេស៖ កម្មវិធីបរិស្ថានរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិប្រកាសថា ឥឡូវនេះគ្មានប្រទេសណាមួយនៅលើពិភពលោក ដែលប្រើប្រាស់ប្រេងឥន្ធនៈនាំមុខសម្រាប់រថយន្ត និងរថយន្តដឹកទំនិញទៀតនោះទេ។ ប្រេងឥន្ធនៈពុលបានបំពុលខ្យល់ ដី និងទឹក អស់ជិតមួយសតវត្សហើយ។ វាអាចបង្កឱ្យមានជំងឺបេះដូង មហារីក និងដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល ហើយក៏ត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងបញ្ហាជាមួយនឹងការអភិវឌ្ឍខួរក្បាលរបស់កុមារផងដែរ។

ប្រទេសដែលមានប្រាក់ចំណូលខ្ពស់ ភាគច្រើនបានហាមឃាត់ការប្រើប្រាស់ប្រេងឥន្ធនៈនាំមុខនៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៨០ ប៉ុន្តែមានតែនៅក្នុងខែកក្កដាប៉ុណ្ណោះ ដែលអាល់ហ្សេរីជាប្រទេសចុងក្រោយដែលនៅតែប្រើប្រាស់សាំង តែបានអស់ហើយ។ អគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិលោក អាន់តូនីញ៉ូ ហ្គូទែរែស បានហៅការលុបបំបាត់ប្រេងឥន្ធនៈនាំមុខថា គឺជារឿងជោគជ័យអន្តរជាតិ។ លោកបន្ថែមថា ការបញ្ចប់ការប្រើប្រាស់ប្រេងឥន្ធនៈ នឹងការពារការស្លាប់មុនអាយុរបស់មនុស្សជាងមួយលាននាក់ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ពីជំងឺបេះដូង ជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល និងជំងឺមហារីក ហើយវាក៏នឹងការពារកុមារដែល អាយឃ្យូ (IQs) ត្រូវបានខូចខាតដោយសារការប៉ះពាល់នឹងសារធាតុសំណរផងដែរ។ ការបង្កើនកម្លាំងបានចាប់ផ្តើមត្រូវបានបន្ថែមទៅលើសាំងនៅដើមទសវត្សឆ្នាំ ១៩២០ ក្នុងគោលបំណងធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវដំណើរការម៉ាស៊ីន។ សំឡេងរោទិ៍ត្រូវបានបន្លឺឡើងនៅដើមឆ្នាំ ១៩២៤ នៅពេលដែលកម្មករចំនួន៥នាក់ត្រូវបានប្រកាសថា ស្លាប់និងមនុស្សរាប់សិបនាក់ទៀតត្រូវបានបញ្ជូនទៅមន្ទីរពេទ្យ បន្ទាប់ពីមានអាការៈប្រកាច់នៅឯរោងចក្រចម្រាញ់ប្រេងដែលគ្រប់គ្រងដោយក្រុមហ៊ុន Standard Oil របស់អាមេរិក។ ប៉ុន្តែទោះបីជាមានបញ្ហានេះក៏ដោយ ក៏ការបង្កើនកម្លាំងត្រូវបានបន្ថែមទៅលើប្រេងឥន្ធនៈទាំងអស់នៅទូទាំងពិភពលោករហូតដល់ទសវត្សឆ្នាំ ១៩៧០។ បណ្តាប្រទេសអ្នកមាន បន្ទាប់មកបានចាប់ផ្តើមបញ្ឈប់ការប្រើប្រាស់វា (ប្រេងឥន្ធនៈ) ប៉ុន្តែ៣ទសវត្សរ៍ក្រោយមក នៅដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ២០០០ នៅតែមានប្រទេសចំនួន ៨៦ ដែលប្រើប្រាស់ប្រេងឥន្ធនៈ។ ប្រទេសកូរ៉េខាងជើង មីយ៉ាន់ម៉ា និងអាហ្វហ្គានីស្ថានបានឈប់លក់ប្រេងឥន្ធនៈនៅឆ្នាំ ២០១៦ ដោយបន្សល់ទុកតែប្រទេសមួយចំនួនតូចប៉ុណ្ណោះ ក្នុងនោះមានអ៊ីរ៉ាក់ យ៉េម៉ែន និងអាល់ហ្សេរីដែលនៅតែផ្តល់ប្រេងឥន្ធនៈពុលនៅពាក់កណ្តាលទសវត្សចុងក្រោយនេះ។ កម្មវិធីបរិស្ថានរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលហៅកាត់ថា យូណេប (Unep) បានធ្វើការជាមួយរដ្ឋាភិបាល ក្រុមហ៊ុនឯកជន និងក្រុមប្រជាជនដើម្បីបញ្ចប់ការប្រើប្រេងឥន្ធនៈចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០០២។

នាយកប្រតិបត្តិ យូណេប លោកស្រី អ៊ីងហ្គឺ អាន់ឌើរសិន បាននិយាយថា ប្រេងឥន្ធនៈដែលបានបង្ហាញយ៉ាងខ្លីអំពីប្រភេទនៃកំហុស ដែលមនុស្សជាតិបានធ្វើនៅគ្រប់កម្រិតនៃសង្គមរបស់យើង។ ប៉ុន្តែលោកស្រីបន្ថែមថា ការលុបបំបាត់ប្រេងឥន្ធនៈបានបង្ហាញថា មនុស្សជាតិអាចរៀន និងកែកំហុសដែលយើងបានធ្វើ។ ជាមួយគ្នានេះ អង្គការយុទ្ធនាការបរិស្ថាន ហ្គ្រីនភីស (Greenpeace) បានសាទរនូវអ្វីដែលខ្លួនហៅថា “ការបញ្ចប់នៃយុគសម័យសារធាតុពុលមួយ”។ ទន្ទឹមនេះ លោក ថានឌីល ឈីនីយ៉ាវ៉ានូ (Thandile Chinyavanhu) ដែលជាអ្នកឃ្លាំមើលផ្នែកអាកាសធាតុនៅអង្គការ ហ្គ្រីនភីស អាហ្វ្រិក (Greenpeace Africa) បាននិយាយថា “វាបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ថា ប្រសិនបើយើងអាចបញ្ឈប់នូវការប្រើប្រេងឥន្ធនៈបំពុលដ៏គ្រោះថ្នាក់បំផុតមួយនៅសតវត្សរ៍ទី ២០ យើងពិតជាអាចបញ្ឈប់នូវរាល់ប្រេងឥន្ធនៈហ្វូស៊ីលទាំងអស់”៕ ប្រភព៖ BBC