ជាការពិតណាស់ ការសន្សំប្រាក់ ពិតជាមានសារៈសំខាន់ណាស់សម្រាប់យើងម្នាក់ៗ។ ហើយង។ ដើម្បីឲ្យយើងសន្សំបានគឺនៅពេលដែលយើងដឹងថា យើងយកវាទៅប្រើក្នុងគោលដៅអ្វីមួយពិតប្រាកដ។ វាពិតជាមានប្រយោជន៍សម្រាប់ជួយយើងក្នុងផ្នែកណាមួយហើយជួយលើកទឹកចិត្តឲ្យយើងដឹងថាយើងកំពុងដើរនៅលើផ្លូវណា។ ការរៀបចំគម្រោងថវិកា គឺជាផ្នែកមួយដ៏សំខាន់ដែលធ្វើឲ្យការសន្សំទទួលបានជោគជ័យ។ កាលណាយើងមានគម្រោងថវិកាច្បាស់លាស់មានន័យថាយើងអាចមើលឃើញប្រាក់ចំណូលដែលយើងអាចសន្សំបាន។ ​មួយផ្នែកទៀតគឺ កំហុសឆ្គងមួយចំនួនយើងត្រូវជៀសវាងដែរដូចជា ការមិនបានកំណត់គោលដៅច្បាស់លាស់។ ចំណេះដឹងផ្នែកហិរញ្ញាវត្ថុដូចនេះគួរតែត្រូវផ្សព្វផ្សាយ​ ហើយ រដ្ឋាភិបាយក៏ដូចជាប្រជាពលរដ្ឋគួរតែជួយផ្សព្វផ្សាយ និងស្វែងយល់។សំណួរទី ១៖ តើ ការសន្សំប្រាក់ មានសារៈសំខាន់យ៉ាងណាខ្លះ? ហើយយើងត្រូវធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីសន្សំបាន? ជាការពិតណាស់ ការសន្សំប្រាក់ ពិតជាមានសារៈសំខាន់ណាស់សម្រាប់យើងម្នាក់ៗ។ មុននឹងយើងទៅមុខទៀត ខ្ញុំសូមលើកពីរចំណុចសម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗដែលយើងជួបប្រទះនៅក្នុងជីវិតរបស់យើងហើយចៀសមិនផុត។ ទីមួយគេហៅថា ព្រឹត្តិការណ៍ជាតម្រូវការចាំបាច់នៅក្នុងជីវិតយើង។​ ខ្ញុំលើកឧទាហរណ៍ដូចជានៅពេលយើងចាប់ផ្តើមធំធាត់ យើងនឹងត្រូវទៅសាលារៀន យើងត្រូវស្វែងរកការងារធ្វើដើម្បីរកប្រាក់ចំណូល។ យើងចង់កសាងគ្រួសារ រៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍។​​ ទាំងអស់សុទ្ធតែត្រូវការលុយហើយក៏ជាព្រឹត្តិការណ៍ដែលយើងដឹងមុន។ ដោយឡែកមានព្រឹត្តិការណ៍មួយទៀតដែលយើងហៅថា ព្រឹត្តិការណ៍ដែលយើងអត់ដឹងមុន។ ខ្ញុំសូមលើកយករឿងព្រឹត្តិការណ៍នេះមកបកស្រាយ បើសិនក្នុងករណីមានរឿងអ្វីកើតឡើង តើលុយសម្រាប់តម្រូវការដែលកើតឡើងចំពោះយើង តើយើងបានមកពីណា? នេះហើយជាមូលហេតុដែលការសន្សំប្រាក់មានសារៈសំខាន់ណាស់។ បើយើងមិនបានសន្សំ មិនបានត្រៀម យើងនឹងប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាលុយកាកនៅពេលដែលតម្រូវការមានការកើតឡើង។ ដើម្បីឲ្យយើងសន្សំបានគឺនៅពេលដែលយើងដឹងថា យើងយកវាទៅប្រើក្នុងគោលដៅអ្វីមួយពិតប្រាកដ។ វាពិតជាមានប្រយោជន៍សម្រាប់ជួយយើងក្នុងផ្នែកណាមួយហើយជួយលើកទឹកចិត្តឲ្យយើងដឹងថាយើងកំពុងដើរនៅលើផ្លូវណា។ ស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ននេះ យើងកំពុងនៅកន្លែងណា។ បើយើងត្រូវការទំហំលុយតូចឬធំ យើងមានលទ្ធភាពក្នុងការសន្សំបានដែរឬអត់? បើយើងសន្សំមិនបាន តើយើងគួរតែកាត់បន្ថយគោលដៅរបស់យើងពីចំនួនធំមកនៅត្រឹមចំនួន ណាមួយបានដែរឬអត់?មួយវិញទៀត […]

សុវត្ថិភាពនៅលើប្រព័ន្ធឌីជីថល ឬក៏ Cyber security មកពីពាក្យ Cyber និង Security។ ដូចនេះ វាសំដៅទៅលើការការពារទិន្នន័យ ឬក៏កុំព្យូទ័រពីការវាយប្រហារផ្សេងៗនៅលើប្រព័ន្ធអុីនធើណេត កុំឱ្យទិន្នន័យយើងបាត់បង់ ឬក៏ត្រូវបានគេកែប្រែ ឬក៏ត្រូវបានគេយកទៅលក់នៅតាមបណ្ដាញផ្សេងៗ។ ប្រសិនបើយើងនិយាយទាក់ទងជាមួយនឹងហានិភ័យឬក៏ការវាយប្រហារ យើងត្រូវចែកការវាយប្រហារជា ២ ផ្នែកផ្សេងៗគ្នា៖ ទី ១ គឺទាក់ទងជាមួយនឹងហានិភ័យពីខាងក្នុង។ ទី ២ គឺទាក់ទងជាមួយនឹងហានិភ័យពីខាងក្រៅ។ ទាក់ទងជាមួយនឹងហានិភ័យខាងក្រៅក៏យើងចែកចេញជា ២ ប្រភេទដែរ។ ទី ១៖ ទាក់ទងជាមួយនឹងការវាយប្រហារទៅលើប្រព័ន្ធ Technology ឬក៏ System របស់យើង។ ទី ២៖ទាក់ទងជាមួយនឹងការវាយប្រហារទៅលើមនុស្សដែលគេហៅថា Social Engineering។ ហើយប្រសិនបើពួកគេនិយាយពីផលវិបាកពីការមិនមានចំណេះដឹងពីសុវត្ថិភាពនៅលើប្រព័ន្ធឌីជីថល វាមានច្រើនមិនអាចកំណត់បាន។ កុំព្យូទ័រយើងអាចត្រូវបានគេវាយប្រហារ ឬក៏ឯកសារដែលនៅក្នុងកុំព្យូទ័របានបែកធ្លាយលើប្រព័ន្ធអុីនធឺណេតឬក៏ Facebook Account ត្រូវបានគេ Hack នោះយើងអាចចាញ់បោកធ្វើឱ្យបាត់បង់ប្រាក់ឬក៏ឯកសារសំខាន់ៗឬក៏គេអាចប្រើ Facebook Account /Telegram Account ទៅវាយប្រហារបុគ្គលផ្សេងទៀត។ ប្រសិនបើយើងក្រឡេកមើលទំនួលខុសត្រូវទាក់ទងជាមួយនឹងការការពារនៃ Cyber Security […]

បើយើងនិយាយពីសុវត្ថិភាពលើប្រព័ន្ធឌីជីថល យើងត្រូវនិយាយពីពាក្យ  “សុវត្ថិភាព” និង “ឌីជីថល” ដែលវាមានអត្ថន័យថា ធ្វើយ៉ាងណាឲ្យមានសុវត្ថិភាពនៅលើប្រព័ន្ធឌីជីថល។ ប៉ុន្តែមុនទៅដល់នេះ មានពាក្យមួយទៀតដែលគេឲ្យឈ្មោះថា “សន្ដិសុខឌីជីថល” ។ ដូចនេះ ដើម្បីឲ្យយើងក្លាយជាអ្នកមានសុវត្ថិភាពនៅលើប្រព័ន្ធឌីជីថលលុះត្រាតែយើងស្វែងយល់អំពីសន្ដិសុខឌីជីថលជាមុនសិន។ ចំពោះការវាយប្រហារ វាអាចកើតឡើងច្រើនទម្រង់ ច្រើនរូបភាព។ ប៉ុន្តែមានទម្រង់ពីរសំខាន់ៗចំពោះការវាយប្រហារ, នៅលើប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យានិងនៅលើបុគ្គល។ ចំពោះទិន្នន័យផ្ទាល់ខ្លួនរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗ ចំណុចនេះទាក់ទងជាមួយនឹងចំណុចមួយទៀតឲ្យឈ្មោះថា Privacy ឬក៏ភាសាខ្មែរយើងហៅថា ឯកជនភាព។ ពេលខ្លះ ការវាយប្រហារមួយចំនួនគេមិនចាំបាច់ប្រើគន្លឹះឬបច្ចេកវិទ្យាខ្លាំងៗសម្រាប់វាយប្រហារនរណាម្នាក់ឡើយ ជួនកាលអ្នកដែលត្រូវបានគេវាយប្រហារនោះគឺដោយសារតែគាត់មានចន្លោះប្រហោងនូវចំណុចឯកជនភាពមួយចំនួនដែលគេអាចវាយប្រហារបាន។ លើសពីនេះ ដោយសុវត្ថិភាពឬក៏សន្តិសុខឌីជីថលនេះជាផ្នែកមួយក្នុងចំណោមអនក្ខរកម្មឌីជីថលបួនផ្សេងទៀតដែរ បើសិនជាយើងអត់ចេះពីសុវត្ថិភាពឌីជីថលមួយនេះ មានន័យថា យើងគឺជាជនដែលកំពុងតែអត់មានសមត្ថភាពនៅក្នុងការការពារខ្លួនយើង។ សម្រាប់យើង គឺមានរឿង ២ ដែលយើងគួរតែដឹង៖ ទី ១ គឺឧបករណ៍អាចជាទូរស័ព្ទដៃឬកុំព្យូទ័រ។ ទី ២ គឺវាពាក់ព័ន្ធនឹង ចំណេះដឹង។ ចុងបញ្ចប់ រដ្ឋាភិបាលគឺជាអាជ្ញាធរសំខាន់មែនទែនក្នុងការជួយទប់ស្កាត់ឬក៏គេហៅថាការការពារមួយស្រទាប់ទៀតសម្រាប់ប្រជាជនដែលជួយក្នុង ករណី ២ ផ្នែកមួយជាចំណេះដឹង ផ្នែកមួយទៀតគឺជួយផ្នែកច្បាប់។សំណួរទី ១៖ តើ សុវត្ថិភាពលើប្រព័ន្ធឌីជីថល មានអត្ថន័យយ៉ាងដូចម្តេចខ្លះដែរ? ហើយវាមានសារៈសំខាន់យ៉ាងណាខ្លះ? បើយើងនិយាយពីសុវត្ថិភាពលើប្រព័ន្ធឌីជីថល យើងត្រូវនិយាយពីពាក្យ  […]

វាគ្ម័ន៖ លោកបណ្ឌិត កៅ សុវណ្ណតារា សាស្រ្តាចារ្យចិត្តវិទ្យាសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ យុវវ័យ សំដៅទៅដល់ភាពពេញវ័យ ភាពពេញកំលោះ ភាពពេញក្រមុំ។ វាគឺជាដំណាក់កាលមួយដែលមានការលូតលាស់ខ្លាំងទៅដល់រូបរាងកាយ ក៏ដូចជាអារម្មណ៍ ផ្លូវចិត្ត និងចិត្តគំនិតរបស់គាត់។  កត្តា ៣ ធំៗ មានដូចជា កត្តាជីវសាស្ត្រ ចិត្តសាស្ត្រ និងកត្តាសង្គម​ជាមូលហេតុដែលនាំឲ្យយុវជនមានបញ្ហាផ្លូវចិត្ត។ ប្រសិនបើយើងងាកមកបញ្ហាផ្លូវចិត្តនៅក្នុងបរិបទកម្ពុជាយើងនេះដែលកើតឡើងច្រើនចំពោះយុវវ័យឬក៏យុវជននេះឯងគឺតាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវកន្លងមក យើងរកឃើញថាបញ្ហាពីរចម្បងគឺ បញ្ហាថប់អារម្មណ៍និងបញ្ហាធ្លាក់ទឹកចិត្ត។  កត្តាទាំង ២ នេះជាកត្តាចម្បងដែលនាំឲ្យឈានទៅដល់ការធ្វើ អត្តឃាតខ្លួនឯង។ លើសពីនោះ ទោះបីបញ្ហាផ្លូវចិត្ត វាកើតឡើងទៅលើមនុស្សគ្រប់វ័យ គ្រប់វណ្ណៈ គ្រប់ជាតិសាសន៍គ្រប់ភេទ គ្រប់ពណ៌សម្បុរទាំងអស់ មិនប្រកាន់ទេ។ ប៉ុន្តែតាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវកន្លងមក គេបានបង្ហាញថា មនុស្សស្រីឬភេទស្រីមានបញ្ហាផ្លូវចិត្តតួលេខខ្ពស់ជាងប្រុស។ ដោយយុវជនជាទំពាំងដែលត្រូវស្នងឫស្សីរបស់ប្រទេសកម្ពុជាហើយជំងឺផ្លូវចិត្តជាបញ្ហាមិនងាយក្នុងការដោះស្រាយ ក្រសួងអប់រំ ក្រសួងសុខាភិបាល និងក្រសួងព័ត៌មានត្រូវដើរតួយ៉ាងសំខាន់។ ក៏ដូចគ្នាដែរ ក្នុងនាមជាយុវជន ដើម្បីកុំឲ្យមានផ្លូវចិត្តល្អប្រសើរនិងដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាផ្លូវចិត្ត យើងអាចធ្វើឡើងដោយវិធីសាស្ត្រ ៣៖ ទី ១ គឺការជួយដោយខ្លួនឯង ទី ២ ការព្យាបាលបែបចិត្តសាស្រ្ត ទី ៣ ការព្យាបាលតាមបែបវិជ្ជសាស្រ្ត។  […]

វាគ្ម័ន៖ កញ្ញា ស៊ុន ស៊ីហនិតនោវី, នាយិកាក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍបច្ចេកវិទ្យា Technology Solution Development TSD, សមាជិកសកម្មនៃគណៈកម្មាធិការសមាជិកភាពរបស់សមាគមសហគ្រិនស្ត្រីកម្ពុជា ស្ត្រីមានតួនាទីសំខាន់ណាស់ទាំងនៅក្នុងគ្រួសារនិងសង្គមជាតិ។ ប្រសិនបើយើងក្រឡែកទៅមើលកាលពី ១០ ឆ្នាំមុន នៅក្នុងគ្រួសារមួយ ស្ត្រីយកមានតួនាទីក្នុងការទុកដាក់លុយ មើលថែកូនៗ ទុកដាក់ចង្ក្រាន មើលថែសុខទុក្ខស្វាមីនិងមាតាបិតារបស់គាត់។ គាត់មានការទទួលខុសត្រូវនិងទំនួលខុសត្រូវធំ។ លើសពីនេះទៅទៀត កាលពី១០ ឆ្នាំមុន ស្រ្តីមិនមានសមត្ថភាពក្នុងការរៀនសូត្របានខ្ពង់ខ្ពស់ទេ។ ប៉ុន្តែបើសិនជាយើងមើលមកបច្ចុប្បន្នវិញ ស្ត្រីមានកាតព្វកិច្ចនិងទំនួលខុសត្រូវស្មើគ្នានៅក្នុងក្រុមគ្រួសាមួយរវាងបុរសនិងស្ត្រីដោយយើងប្តូរពាក្យពី “ស្ត្រីបង្វិលចង្ក្រានមិនជុំ” ទៅជា “ស្ត្រីជាឆ្អឹងខ្នងនៃសេដ្ឋកិច្ចជាតិ”។ ឃ្លានេះធ្វើឲ្យស្ត្រីមានមានមុខមាត់ មានអំណាច លើកតម្កើងស្រ្តីឲ្យក្លាយជាអ្នកដឹកនាំ។ ចំពោះការផ្សព្វផ្សាយ យើងមានការផ្សព្វផ្សាយទូលំទូលាយមកហើយ។ ប៉ុន្តែចំពោះឧបសគ្គវិញ យើងនូវតែជួបឧបសគ្គផ្សេងទៀតដែលមិនទាក់ទងនឹងការផ្សព្វផ្សាយ។ ចុងបញ្ចប់ ការលើកតម្កើងអាចធ្វើឡើងបានក្នុងរូបភាពច្រើនជាច្រើនដូចជា អ្នកខ្លះជាដៃគូអាជីវកម្មរបស់ស្រ្តី អ្នកខ្លះជួបជជែកជាមួយស្រ្តី អ្នកខ្លះព្យាយាមដោះស្រាយបញ្ហាជាមួយស្រ្តី។ អ្វីដែលសំខាន់នោះគឺ យើងកុំមើលរំលងវា។ សំណួរទី ១៖ ជាកិច្ចចាប់ផ្តើម តើកញ្ញាអាចជួយបកស្រាយបានទេ តើស្រ្តីមានតួនាទីសំខាន់យ៉ាងណាដែរដល់ការអភិវឌ្ឍសង្គមរបស់កម្ពុជា? ស្ត្រីមានតួនាទីសំខាន់ណាស់ទាំងនៅក្នុងគ្រួសារនិងសង្គមជាតិ។ ពួកគាត់មានកាតព្វកិច្ចក្នុងការបំពេញភារៈកិច្ចរវាងគ្រួសារនិងសង្គមមិនមែនមានតែនៅក្នុងគ្រួសារទេ។ ចំពោះសង្គមជាតិវិញ ពួកគាត់មាននាទីក្នុងការចូលរួមចំណែកធ្វើឲ្យប្រទេសជាតិយើងរីកចម្រើនផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចដូចសព្វថ្ងៃ។ សំណួរទី ២៖ តើតួនាទីរបស់ស្ត្រីក្នុងសង្គមកម្ពុជាយើងបានផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងណាដែរពីអតីតកាលរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន? […]

របៀងមានន័យថា ការតភ្ជាប់ព្រឹត្តិការណ៍ ឬក៏ការតភ្ជាប់ពីតំបន់មួយទៅតំបន់មួយ។ ដូចនេះ  របៀងវប្បធម៌សំដៅទៅលើការតភ្ជាប់តំបន់ទេសចរណ៍ពីខេត្តមួយទៅខេត្តមួយ ពីតំបន់មួយទៅតំបន់មួយ។​ ដើម្បីតភ្ជាប់របៀងវប្បធម៌និងវិស័យទេសចេណ៌ យើងត្រូវពង្រីកសក្ដានុពលតំបន់ទេសចរណ៍ទាំងអស់ដោយមានគោលដៅច្បាស់លាស់។ នៅប្រទេសកម្ពុជា តំបន់ទេសចរណ៍មិនមែនមានតែនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបយើងប៉ុណ្ណោះទេ យើងមាននៅក្នុងគ្រប់ខេត្ត ហើយខេត្តនីមួយៗមានលក្ខណៈពិសេសរៀងៗខ្លួន។ ប្រសិនបើយើងអាចបង្កើតរបៀងវប្បធម៌ក្នុងវិស័យទេសចរណ៍  ភ្ញៀវទេសចរនឹងអាចស្នាក់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាកាន់យូរហើយចំណាយកាន់តែច្រើនផងដែរ។ ការចំណាយទាំងនេះនឹងផ្តល់ជាចំណូលជាច្រើនជូនជាតិនិងប្រជាជនក្នុងតំបន់តាមរយៈការទិញផលិតផលក្នុងស្រុកជាច្រើនប្រភេទ។ ក្រោមការដឹកនាំរបស់វិទ្យាស្ថានចក្ខុវិស័យអាស៊ីផ្ទាល់ និងប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលសម្រាប់ការសិក្សាទៅលើវប្បធម៌និងសន្តិភាព យើងបានបោះពុម្ពផ្សាយហើយផ្សព្វផ្សាយរបកគំហើញជាច្រើនទៅលើគេហទំព័ររបស់វិទ្យាស្ថានចក្ខុវិស័យអាស៊ី  ប៉ុន្តែគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ត្រូវរួមគ្នាធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវទៅលើការបង្កើតរបៀងវប្បធម៌នេះ ដើម្បីឱ្យវាទទួលបានជោគជ័យ។​ សំណួរទី ១៖ ជាបឋម សូមលោកជួយបកស្រាយថា តើអ្វីទៅជារបៀងវប្បធម៌?មុននឹងចូលដល់ការបកស្រាយថា អ្វីទៅជារបៀងវប្បធម៌? យើងត្រូវស្វែងយល់ពីលំនាំឬកំណកំណើតរបស់វាសិន។ ប្រសិនយើងក្រឡែកទៅមើលប៉ែកអឺរ៉ុបឬប្រទេសមហាអំណាចមួយចំនួន គេបានប្រើប្រាស់ទ្រឹស្ដីរបៀងវប្បធម៌ជាយូរលង់មកហើយ។ ចំពោះស្រុកខ្មែរយើងវិញ ក្រោមការដឹកនាំប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលសម្រាប់ការសិក្សាទៅលើវប្បធម៌និងសន្តិភាពនៃវិទ្យាស្ថានចក្ខុវិស័យអាស៊ី លោកបានធ្វើការស្រាវជ្រាវហើយបានឱ្យនិយមន័យមួយយ៉ាងងាយស្រួល។ ក្នុងនិយមន័យរបស់យើង​ យើងមានពាក្យពីរសំខាន់ៗ, “របៀង” និង “វប្បធម៌” ។ របៀងមានន័យថា ការតភ្ជាប់ព្រឹត្តិការណ៍ ឬក៏ការតភ្ជាប់ពីតំបន់មួយទៅតំបន់មួយ។ នេះសំដៅទៅលើការតភ្ជាប់តំបន់ទេសចរណ៍ពីខេត្តមួយទៅខេត្តមួយ ពីតំបន់មួយទៅតំបន់មួយ។ របៀងវប្បធម៌ត្រូវធ្វើយ៉ាងណាឱ្យតំបន់ដំណើរកម្សាន្តមានទីស្នាក់នៅ កន្លែងហូបចុក ត្រឹមត្រូវ។ សំណួរទី ២៖ តើ របៀងវប្បធម៌ លើការអភិវឌ្ឍន៍វិស័យវប្បធម៌ និងទេសចរណ៍ មានសារៈសំខាន់អ្វីខ្លះ? តើរវាងវិស័យទាំងពីរនះមានទំនាក់ទំនងអ្វីខ្លះ?ដូចបានបញ្ជាក់ខាងលើមក របៀងវប្បធម៌គឺជាការតភ្ជាប់គ្នាពីតំបន់មួយទៅតំបន់មួយ។​ […]